Use XCALLOC / XZALLOC macros where reasonable
[pspp] / src / language / stats / reliability.c
1 /* PSPP - a program for statistical analysis.
2    Copyright (C) 2009, 2010, 2011, 2013, 2015, 2016 Free Software Foundation, Inc.
3
4    This program is free software: you can redistribute it and/or modify
5    it under the terms of the GNU General Public License as published by
6    the Free Software Foundation, either version 3 of the License, or
7    (at your option) any later version.
8
9    This program is distributed in the hope that it will be useful,
10    but WITHOUT ANY WARRANTY; without even the implied warranty of
11    MERCHANTABILITY or FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE.  See the
12    GNU General Public License for more details.
13
14    You should have received a copy of the GNU General Public License
15    along with this program.  If not, see <http://www.gnu.org/licenses/>. */
16
17 #include <config.h>
18
19 #include <math.h>
20
21 #include "data/casegrouper.h"
22 #include "data/casereader.h"
23 #include "data/dataset.h"
24 #include "data/dictionary.h"
25 #include "data/format.h"
26 #include "data/missing-values.h"
27 #include "language/command.h"
28 #include "language/lexer/lexer.h"
29 #include "language/lexer/variable-parser.h"
30 #include "libpspp/message.h"
31 #include "libpspp/misc.h"
32 #include "libpspp/str.h"
33 #include "math/moments.h"
34 #include "output/pivot-table.h"
35 #include "output/output-item.h"
36
37 #include "gettext.h"
38 #define _(msgid) gettext (msgid)
39 #define N_(msgid) msgid
40
41 struct cronbach
42 {
43   const struct variable **items;
44   size_t n_items;
45   double alpha;
46   double sum_of_variances;
47   double variance_of_sums;
48   int totals_idx;          /* Casereader index into the totals */
49
50   struct moments1 **m ;    /* Moments of the items */
51   struct moments1 *total ; /* Moments of the totals */
52 };
53
54 #if 0
55 static void
56 dump_cronbach (const struct cronbach *s)
57 {
58   int i;
59   printf ("N items %d\n", s->n_items);
60   for (i = 0 ; i < s->n_items; ++i)
61     {
62       printf ("%s\n", var_get_name (s->items[i]));
63     }
64
65   printf ("Totals idx %d\n", s->totals_idx);
66
67   printf ("scale variance %g\n", s->variance_of_sums);
68   printf ("alpha %g\n", s->alpha);
69   putchar ('\n');
70 }
71 #endif
72
73 enum model
74   {
75     MODEL_ALPHA,
76     MODEL_SPLIT
77   };
78
79
80 enum summary_opts
81   {
82     SUMMARY_TOTAL = 0x0001,
83   };
84
85
86 struct reliability
87 {
88   const struct variable **variables;
89   size_t n_variables;
90   enum mv_class exclude;
91
92   struct cronbach *sc;
93   int n_sc;
94
95   int total_start;
96
97   struct string scale_name;
98
99   enum model model;
100   int split_point;
101
102
103   enum summary_opts summary;
104
105   const struct variable *wv;
106 };
107
108
109 static bool run_reliability (struct dataset *ds, const struct reliability *reliability);
110
111 static void
112 reliability_destroy (struct reliability *rel)
113 {
114   int j;
115   ds_destroy (&rel->scale_name);
116   if (rel->sc)
117     for (j = 0; j < rel->n_sc ; ++j)
118       {
119         int x;
120         free (rel->sc[j].items);
121         moments1_destroy (rel->sc[j].total);
122         if (rel->sc[j].m)
123           for (x = 0; x < rel->sc[j].n_items; ++x)
124             free (rel->sc[j].m[x]);
125         free (rel->sc[j].m);
126       }
127
128   free (rel->sc);
129   free (rel->variables);
130 }
131
132 int
133 cmd_reliability (struct lexer *lexer, struct dataset *ds)
134 {
135   const struct dictionary *dict = dataset_dict (ds);
136
137   struct reliability reliability;
138   reliability.n_variables = 0;
139   reliability.variables = NULL;
140   reliability.model = MODEL_ALPHA;
141   reliability.exclude = MV_ANY;
142   reliability.summary = 0;
143   reliability.n_sc = 0;
144   reliability.sc = NULL;
145   reliability.wv = dict_get_weight (dict);
146   reliability.total_start = 0;
147   ds_init_empty (&reliability.scale_name);
148
149
150   lex_match (lexer, T_SLASH);
151
152   if (!lex_force_match_id (lexer, "VARIABLES"))
153     {
154       goto error;
155     }
156
157   lex_match (lexer, T_EQUALS);
158
159   if (!parse_variables_const (lexer, dict, &reliability.variables, &reliability.n_variables,
160                               PV_NO_DUPLICATE | PV_NUMERIC))
161     goto error;
162
163   if (reliability.n_variables < 2)
164     msg (MW, _("Reliability on a single variable is not useful."));
165
166
167   {
168     int i;
169     struct cronbach *c;
170     /* Create a default Scale */
171
172     reliability.n_sc = 1;
173     reliability.sc = xcalloc (reliability.n_sc, sizeof (struct cronbach));
174
175     ds_assign_cstr (&reliability.scale_name, "ANY");
176
177     c = &reliability.sc[0];
178     c->n_items = reliability.n_variables;
179     c->items = xcalloc (c->n_items, sizeof (struct variable*));
180
181     for (i = 0 ; i < c->n_items ; ++i)
182       c->items[i] = reliability.variables[i];
183   }
184
185
186
187   while (lex_token (lexer) != T_ENDCMD)
188     {
189       lex_match (lexer, T_SLASH);
190
191       if (lex_match_id (lexer, "SCALE"))
192         {
193           struct const_var_set *vs;
194           if (! lex_force_match (lexer, T_LPAREN))
195             goto error;
196
197           if (! lex_force_string (lexer))
198             goto error;
199
200           ds_assign_substring (&reliability.scale_name, lex_tokss (lexer));
201
202           lex_get (lexer);
203
204           if (! lex_force_match (lexer, T_RPAREN))
205             goto error;
206
207           lex_match (lexer, T_EQUALS);
208
209           vs = const_var_set_create_from_array (reliability.variables, reliability.n_variables);
210
211           free (reliability.sc->items);
212           if (!parse_const_var_set_vars (lexer, vs, &reliability.sc->items, &reliability.sc->n_items, 0))
213             {
214               const_var_set_destroy (vs);
215               goto error;
216             }
217
218           const_var_set_destroy (vs);
219         }
220       else if (lex_match_id (lexer, "MODEL"))
221         {
222           lex_match (lexer, T_EQUALS);
223           if (lex_match_id (lexer, "ALPHA"))
224             {
225               reliability.model = MODEL_ALPHA;
226             }
227           else if (lex_match_id (lexer, "SPLIT"))
228             {
229               reliability.model = MODEL_SPLIT;
230               reliability.split_point = -1;
231
232               if (lex_match (lexer, T_LPAREN)
233                    && lex_force_num (lexer))
234                 {
235                   reliability.split_point = lex_number (lexer);
236                   lex_get (lexer);
237                   if (! lex_force_match (lexer, T_RPAREN))
238                     goto error;
239                 }
240             }
241           else
242             goto error;
243         }
244       else if (lex_match_id (lexer, "SUMMARY"))
245         {
246           lex_match (lexer, T_EQUALS);
247           if (lex_match_id (lexer, "TOTAL"))
248             {
249               reliability.summary |= SUMMARY_TOTAL;
250             }
251           else if (lex_match (lexer, T_ALL))
252             {
253               reliability.summary = 0xFFFF;
254             }
255           else
256             goto error;
257         }
258       else if (lex_match_id (lexer, "MISSING"))
259         {
260           lex_match (lexer, T_EQUALS);
261           while (lex_token (lexer) != T_ENDCMD && lex_token (lexer) != T_SLASH)
262             {
263               if (lex_match_id (lexer, "INCLUDE"))
264                 {
265                   reliability.exclude = MV_SYSTEM;
266                 }
267               else if (lex_match_id (lexer, "EXCLUDE"))
268                 {
269                   reliability.exclude = MV_ANY;
270                 }
271               else
272                 {
273                   lex_error (lexer, NULL);
274                   goto error;
275                 }
276             }
277         }
278       else if (lex_match_id (lexer, "STATISTICS"))
279         {
280           lex_match (lexer, T_EQUALS);
281           msg (SW, _("The STATISTICS subcommand is not yet implemented.  "
282                      "No statistics will be produced."));
283           while (lex_match (lexer, T_ID))
284             continue;
285         }
286       else
287         {
288           lex_error (lexer, NULL);
289           goto error;
290         }
291     }
292
293   if (reliability.model == MODEL_SPLIT)
294     {
295       int i;
296       const struct cronbach *s;
297
298       if (reliability.split_point >= reliability.n_variables)
299         {
300           msg (ME, _("The split point must be less than the number of variables"));
301           goto error;
302         }
303
304       reliability.n_sc += 2 ;
305       reliability.sc = xrealloc (reliability.sc, sizeof (struct cronbach) * reliability.n_sc);
306
307       s = &reliability.sc[0];
308
309       reliability.sc[1].n_items =
310         (reliability.split_point == -1) ? s->n_items / 2 : reliability.split_point;
311
312       reliability.sc[2].n_items = s->n_items - reliability.sc[1].n_items;
313       reliability.sc[1].items = XCALLOC (reliability.sc[1].n_items, const struct variable *);
314       reliability.sc[2].items = XCALLOC (reliability.sc[2].n_items, const struct variable *);
315
316       for  (i = 0; i < reliability.sc[1].n_items ; ++i)
317         reliability.sc[1].items[i] = s->items[i];
318
319       while (i < s->n_items)
320         {
321           reliability.sc[2].items[i - reliability.sc[1].n_items] = s->items[i];
322           i++;
323         }
324     }
325
326   if (reliability.summary & SUMMARY_TOTAL)
327     {
328       int i;
329       const int base_sc = reliability.n_sc;
330
331       reliability.total_start = base_sc;
332
333       reliability.n_sc +=  reliability.sc[0].n_items ;
334       reliability.sc = xrealloc (reliability.sc, sizeof (struct cronbach) * reliability.n_sc);
335
336
337       for (i = 0 ; i < reliability.sc[0].n_items; ++i)
338         {
339           int v_src;
340           int v_dest = 0;
341           struct cronbach *s = &reliability.sc[i + base_sc];
342
343           s->n_items = reliability.sc[0].n_items - 1;
344           s->items = xcalloc (s->n_items, sizeof (struct variable *));
345           for (v_src = 0 ; v_src < reliability.sc[0].n_items ; ++v_src)
346             {
347               if (v_src != i)
348                 s->items[v_dest++] = reliability.sc[0].items[v_src];
349             }
350         }
351     }
352
353
354   if (! run_reliability (ds, &reliability))
355     goto error;
356
357   reliability_destroy (&reliability);
358   return CMD_SUCCESS;
359
360  error:
361   reliability_destroy (&reliability);
362   return CMD_FAILURE;
363 }
364
365
366 static void
367 do_reliability (struct casereader *group, struct dataset *ds,
368                 const struct reliability *rel);
369
370
371 static void reliability_summary_total (const struct reliability *rel);
372
373 static void reliability_statistics (const struct reliability *rel);
374
375
376 static bool
377 run_reliability (struct dataset *ds, const struct reliability *reliability)
378 {
379   struct dictionary *dict = dataset_dict (ds);
380   bool ok;
381   struct casereader *group;
382
383   struct casegrouper *grouper = casegrouper_create_splits (proc_open (ds), dict);
384   int si;
385
386   for (si = 0 ; si < reliability->n_sc; ++si)
387     {
388       struct cronbach *s = &reliability->sc[si];
389       int i;
390
391       s->m = xcalloc (s->n_items, sizeof *s->m);
392       s->total = moments1_create (MOMENT_VARIANCE);
393
394       for (i = 0 ; i < s->n_items ; ++i)
395         s->m[i] = moments1_create (MOMENT_VARIANCE);
396     }
397
398
399   while (casegrouper_get_next_group (grouper, &group))
400     {
401       do_reliability (group, ds, reliability);
402
403       reliability_statistics (reliability);
404
405       if (reliability->summary & SUMMARY_TOTAL)
406         reliability_summary_total (reliability);
407     }
408
409   ok = casegrouper_destroy (grouper);
410   ok = proc_commit (ds) && ok;
411
412   return ok;
413 }
414
415
416 \f
417
418
419 /* Return the sum of all the item variables in S */
420 static  double
421 append_sum (const struct ccase *c, casenumber n UNUSED, void *aux)
422 {
423   double sum = 0;
424   const struct cronbach *s = aux;
425
426   for (int v = 0 ; v < s->n_items; ++v)
427     sum += case_num (c, s->items[v]);
428
429   return sum;
430 };
431
432 static void
433 case_processing_summary (casenumber n_valid, casenumber n_missing,
434                          const struct dictionary *dict);
435
436
437 static double
438 alpha (int k, double sum_of_variances, double variance_of_sums)
439 {
440   return k / (k - 1.0) * (1 - sum_of_variances / variance_of_sums);
441 }
442
443 static void
444 do_reliability (struct casereader *input, struct dataset *ds,
445                 const struct reliability *rel)
446 {
447   int i;
448   int si;
449   struct ccase *c;
450   casenumber n_missing ;
451   casenumber n_valid = 0;
452
453
454   for (si = 0 ; si < rel->n_sc; ++si)
455     {
456       struct cronbach *s = &rel->sc[si];
457
458       moments1_clear (s->total);
459
460       for (i = 0 ; i < s->n_items ; ++i)
461         moments1_clear (s->m[i]);
462     }
463
464   input = casereader_create_filter_missing (input,
465                                             rel->variables,
466                                             rel->n_variables,
467                                             rel->exclude,
468                                             &n_missing,
469                                             NULL);
470
471   for (si = 0 ; si < rel->n_sc; ++si)
472     {
473       struct cronbach *s = &rel->sc[si];
474
475
476       s->totals_idx = caseproto_get_n_widths (casereader_get_proto (input));
477       input =
478         casereader_create_append_numeric (input, append_sum,
479                                           s, NULL);
480     }
481
482   for (; (c = casereader_read (input)) != NULL; case_unref (c))
483     {
484       double weight = 1.0;
485       n_valid ++;
486
487       for (si = 0; si < rel->n_sc; ++si)
488         {
489           struct cronbach *s = &rel->sc[si];
490
491           for (i = 0 ; i < s->n_items ; ++i)
492             moments1_add (s->m[i], case_num (c, s->items[i]), weight);
493
494           moments1_add (s->total, case_num_idx (c, s->totals_idx), weight);
495         }
496     }
497   casereader_destroy (input);
498
499   for (si = 0; si < rel->n_sc; ++si)
500     {
501       struct cronbach *s = &rel->sc[si];
502
503       s->sum_of_variances = 0;
504       for (i = 0 ; i < s->n_items ; ++i)
505         {
506           double weight, mean, variance;
507           moments1_calculate (s->m[i], &weight, &mean, &variance, NULL, NULL);
508
509           s->sum_of_variances += variance;
510         }
511
512       moments1_calculate (s->total, NULL, NULL, &s->variance_of_sums,
513                           NULL, NULL);
514
515       s->alpha =
516         alpha (s->n_items, s->sum_of_variances, s->variance_of_sums);
517     }
518
519   output_item_submit (text_item_create_nocopy (
520                         TEXT_ITEM_TITLE,
521                         xasprintf (_("Scale: %s"), ds_cstr (&rel->scale_name)),
522                         NULL));
523
524   case_processing_summary (n_valid, n_missing, dataset_dict (ds));
525 }
526
527
528
529
530
531 static void
532 case_processing_summary (casenumber n_valid, casenumber n_missing,
533                          const struct dictionary *dict)
534 {
535   struct pivot_table *table = pivot_table_create (
536     N_("Case Processing Summary"));
537   pivot_table_set_weight_var (table, dict_get_weight (dict));
538
539   pivot_dimension_create (table, PIVOT_AXIS_COLUMN, N_("Statistics"),
540                           N_("N"), PIVOT_RC_COUNT,
541                           N_("Percent"), PIVOT_RC_PERCENT);
542
543   struct pivot_dimension *cases = pivot_dimension_create (
544     table, PIVOT_AXIS_ROW, N_("Cases"), N_("Valid"), N_("Excluded"),
545     N_("Total"));
546   cases->root->show_label = true;
547
548   casenumber total = n_missing + n_valid;
549
550   struct entry
551     {
552       int stat_idx;
553       int case_idx;
554       double x;
555     }
556   entries[] = {
557     { 0, 0, n_valid },
558     { 0, 1, n_missing },
559     { 0, 2, total },
560     { 1, 0, 100.0 * n_valid / total },
561     { 1, 1, 100.0 * n_missing / total },
562     { 1, 2, 100.0 }
563   };
564
565   for (size_t i = 0; i < sizeof entries / sizeof *entries; i++)
566     {
567       const struct entry *e = &entries[i];
568       pivot_table_put2 (table, e->stat_idx, e->case_idx,
569                         pivot_value_new_number (e->x));
570     }
571
572   pivot_table_submit (table);
573 }
574
575 static void
576 reliability_summary_total (const struct reliability *rel)
577 {
578   struct pivot_table *table = pivot_table_create (N_("Item-Total Statistics"));
579
580   pivot_dimension_create (table, PIVOT_AXIS_COLUMN, N_("Statistics"),
581                           N_("Scale Mean if Item Deleted"),
582                           N_("Scale Variance if Item Deleted"),
583                           N_("Corrected Item-Total Correlation"),
584                           N_("Cronbach's Alpha if Item Deleted"));
585
586   struct pivot_dimension *variables = pivot_dimension_create (
587     table, PIVOT_AXIS_ROW, N_("Variables"));
588
589   for (size_t i = 0 ; i < rel->sc[0].n_items; ++i)
590     {
591       const struct cronbach *s = &rel->sc[rel->total_start + i];
592
593       int var_idx = pivot_category_create_leaf (
594         variables->root, pivot_value_new_variable (rel->sc[0].items[i]));
595
596       double mean;
597       moments1_calculate (s->total, NULL, &mean, NULL, NULL, NULL);
598
599       double var;
600       moments1_calculate (rel->sc[0].m[i], NULL, NULL, &var, NULL, NULL);
601       double cov
602         = (rel->sc[0].variance_of_sums + var - s->variance_of_sums) / 2.0;
603
604       double entries[] = {
605         mean,
606         s->variance_of_sums,
607         (cov - var) / sqrt (var * s->variance_of_sums),
608         s->alpha,
609       };
610       for (size_t i = 0; i < sizeof entries / sizeof *entries; i++)
611         pivot_table_put2 (table, i, var_idx,
612                           pivot_value_new_number (entries[i]));
613     }
614
615   pivot_table_submit (table);
616 }
617
618
619 static void
620 reliability_statistics (const struct reliability *rel)
621 {
622   struct pivot_table *table = pivot_table_create (
623     N_("Reliability Statistics"));
624   pivot_table_set_weight_var (table, rel->wv);
625
626   if (rel->model == MODEL_ALPHA)
627     {
628       pivot_dimension_create (table, PIVOT_AXIS_COLUMN,
629                               N_("Statistics"),
630                               N_("Cronbach's Alpha"), PIVOT_RC_OTHER,
631                               N_("N of Items"), PIVOT_RC_COUNT);
632
633       const struct cronbach *s = &rel->sc[0];
634       pivot_table_put1 (table, 0, pivot_value_new_number (s->alpha));
635       pivot_table_put1 (table, 1, pivot_value_new_number (s->n_items));
636     }
637   else
638     {
639       struct pivot_dimension *statistics = pivot_dimension_create (
640         table, PIVOT_AXIS_ROW, N_("Statistics"));
641       struct pivot_category *alpha = pivot_category_create_group (
642         statistics->root, N_("Cronbach's Alpha"));
643       pivot_category_create_group (alpha, N_("Part 1"),
644                                    N_("Value"), PIVOT_RC_OTHER,
645                                    N_("N of Items"), PIVOT_RC_COUNT);
646       pivot_category_create_group (alpha, N_("Part 2"),
647                                    N_("Value"), PIVOT_RC_OTHER,
648                                    N_("N of Items"), PIVOT_RC_COUNT);
649       pivot_category_create_leaves (alpha,
650                                     N_("Total N of Items"), PIVOT_RC_COUNT);
651       pivot_category_create_leaves (statistics->root,
652                                     N_("Correlation Between Forms"),
653                                     PIVOT_RC_OTHER);
654       pivot_category_create_group (statistics->root,
655                                    N_("Spearman-Brown Coefficient"),
656                                    N_("Equal Length"), PIVOT_RC_OTHER,
657                                    N_("Unequal Length"), PIVOT_RC_OTHER);
658       pivot_category_create_leaves (statistics->root,
659                                     N_("Guttman Split-Half Coefficient"),
660                                     PIVOT_RC_OTHER);
661
662       /* R is the correlation between the two parts */
663       double r0 = rel->sc[0].variance_of_sums -
664         rel->sc[1].variance_of_sums -
665         rel->sc[2].variance_of_sums ;
666       double r1 = (r0 / sqrt (rel->sc[1].variance_of_sums)
667                    / sqrt (rel->sc[2].variance_of_sums)
668                    / 2.0);
669
670       /* Guttman Split Half Coefficient */
671       double g = 2 * r0 / rel->sc[0].variance_of_sums;
672
673       double tmp = (1.0 - r1*r1) * rel->sc[1].n_items * rel->sc[2].n_items /
674         pow2 (rel->sc[0].n_items);
675
676       double entries[] = {
677         rel->sc[1].alpha,
678         rel->sc[1].n_items,
679         rel->sc[2].alpha,
680         rel->sc[2].n_items,
681         rel->sc[1].n_items + rel->sc[2].n_items,
682         r1,
683         2 * r1 / (1.0 + r1),
684         (sqrt (pow4 (r1) + 4 * pow2 (r1) * tmp) - pow2 (r1)) / (2 * tmp),
685         g,
686       };
687       for (size_t i = 0; i < sizeof entries / sizeof *entries; i++)
688         pivot_table_put1 (table, i, pivot_value_new_number (entries[i]));
689     }
690
691   pivot_table_submit (table);
692 }